زمین شناسی و ژنز رخداد مس منطقه جیان استان فارس

معدن مس جیان در 180 کیلومتری شمال شرق شیراز و در زون سنندج - سیرجان واقع شده است. این کمپلکس به سن دونین فوقانی- کربونیفر زیرین شامل سنگهای آواری - آهکی، آتشفشانی، دگرگونی و عدسی های کوارتزی است. شیست ها و عدسی های کوارتزی کمپلکس سوریان، سنگ میزبان کانه زایی در معدن مس جیان هستند. شیست های سولفیدی شامل نازک لایه های غنی و فقیر از سولفید می باشد. پیریت کانی اصلی سولفیدی شیست ها است که در جهت برگوارگی این سنگها دیده می شود. در نازک لایه های غنی از سولفید، بلورهای پیریت بافت تنش آوارزی (کاتاکلستیک) از خود بروز داده و با زاویه 120 در کنار هم قرار گرفته، و بافت الحاق سه گانه که نشاندهنده رشد همزمان با دگرگونی است، را تشکیل می دهند. عدسی های کوارتز نیز در درون شیست ها قرار داشته و از برگوارکی این سنگها تبعیت می کنند. پیریت و کالکوپیریت کانیهای اصلی سولفیدی هستند. پیریت عدسی های کوارتزی نیز بافت تنش آوری دارد و در اثر بازبلورش، بلورهای پیریت با زاویه 120 در کنار هم قرار گرفته و بافت الحاق سه گانه را تشکیل داده اند. کالکوپیریت یک کانی نرم و انعطاف پذیر است به همین دلیل شکستگیهای داخل پیریت را پر کرده و یا بصورت سایه فشاری در اطراف بلورهای پیریت دیده می شود.با توجه به اینکه میزان کانی کوارتز شیست ها بیش از 50% و میزان کانیهای میکا بیش از 25% است این سنگها احتمالا از دگرگونی سنگهای غیرآذرین بوجود آمده اند. با مطالعه عناصر نادر خاکی هنجاریده در شیست های معدن مس جیان، و با توجه به شباهت الگوی پراکندگی این عناصر با الگوی پراکندگی عناصر نادر خاکی هنجاریده 26 نمونه شیل بعد از آرکئن استرالیا، به نظر می رسد که این شسیت ها از دگرگونی شیل ها بوجود آمده اند. مطالعه پتروگرافی شیست های سولفیدی نشان می دهد که پیریت های داخل شیست ها بوسیله برگوارگی احاطه شده و سایه فشاری کوارتز در اطراف آنها وجود دارد. این مطالب موید حضور کانی پیریت پیش از رخداد دگرگونی است. در زمین دماسنجی میانبارهای سیال عدسی های کوارتزی سولفیدی، با توجه به نمودار یکنواخت شدگی میانبارهای سیال در کانسال مس جیان می توان استنباط نمود که دمای محلولهای پدیدآورنده عدسی های کوارتزی و کانه های درون آنها حداقل بین 250 - 300 سانتیگراد داشته اند. بافتهای تنش آواری و بافت الحاق سه گانه در پیریت های شیست های سولفیدی و عدسی های کوارتزی سولفیدی، بافت سایه فشاری کالکوپیریت و پرشدن شکستگیهای پیریت بوسیله کالکوپیریت در عدسی های کوارتزی همه نشاندهنده تاثیر تحرک مجدد در محلیطهای دگرگونی ناحیه ای هستند. در کل می توان گفت که معدن مس جیان از دگرگونی یک شیل کانه دار بوجود آمده و کانه های درون شیل نیز تحت تاثیر همین دگرگونی، در جهت برگوارگی شیست ها و داخل عدسی های کوارتزمی جای گرفته اند.